آنچه بيشتر کودکان و نوجوانان را شيفته خود مي کند، بازي هاي رايانه اي است. پيشرفت کيفيتي اين بازي ها به فاصله ي کوتاهي در ايران رواج يافته و بازار اسباب بازي و لوازم سمعي و بصري را به تسخير خود در آورده است.
اين بازي ها که داراي تصاوير دو بعدي است تا 50 درصد با تصاوير واقعي انطباق دارد و همچنين داراي موسيقي متن هستند. چيزي که اخيراً بر تعداد طرفداران اين بازي ها افزوده. قيمت مناسب آنها براي مصرف کننده است. علاوه بر اين چون کودک و نوجوان خود اجرا کننده و در بطن بازي است و همراه با ساير شخصيّت هاي بازي درگير ماجراهايي مي شود که طراح بازي براي او تدارک ديده است. براي او بسيار جذاب است.
اين بازي ها با استفاده از تصاوير پر تحرک و صداهاي مهيج، دنيايي از هيجان را به اين انسانها تشنه جنب و جوش ارزاني مي کند و همين جذبه، روح و جسم آنان را مطيع خود مي سازد و به عالمي از تخيلات مي برد که خود را محور و قهرمان اصلي ماجرا مي پندارند.
محاسن بازي هاي رايانه اي
- يادگيري را آسان و توجه بچه ها را جلب مي کند.
- با رايانه هر چند بار که بخواهند، مي توانند موضوعي را ببينند و مرور کنند.
- برنامه هاي بسيار متنوعي هستند که به کودکان امکان مي دهد تا نقاشي ها يا داستان هايي را خلق کنند و يا بازي هايي هستند که کودکان را به تاريخ يا جغرافيا علاقه مند مي کند.
- برنامه آموزشي به کودکان کمک مي کند تا مهارت هايي را تمرين کنند.
- کودک بدون کثيف کردن لباس ها و اطراف مي تواند به راحتي نقاشي بکشد و رنگ ها را عوض کند. مثلاً اگر از رنگ سبز لباس نقاشي اش خوشش نيامد آن را قرمز مي کند، رنگ قرمز رضايت او را فراهم نکرد رنگ آبي و ...
- مفاهيم و مباني رياضيات را با کمک شکل هاي کودکانه به کودک آموزش مي دهد.
- به عقيده ي بعضي از پزشکان، بازي هاي رايانه اي به کودکان کمک مي کند که به داروهاي مسکن کمتر احتياج پيدا کنند.
- بازي هاي رايانه اي بچه ها را وارد دنيايي مي کند که کنترلش در دست آنهاست و به همين دليل آنها از اين بازي لذت مي برند.
- باعث هماهنگي چشم و دست و پرورش عضلات ظريف کودک مي شود.
- وسيله ي کمک آموزشي براي معلولين و پرکردن اوقات فراغت آنان است.
معايب بازي هاي رايانه
الف) آسيب هاي جسماني
چشمان فرد به دليل خيره شدن مداوم به صفحه ي نمايش رايانه، به شدت تحت فشار نور قرار مي گيرد و دچار عوارض مي گردد. مشاهدات نشان داده است که نوجوانان چنان غرق بازي مي شوند که توجه نمي کنند تا چه حد از لحاظ بينايي و ذهني بر خود فشار مي آورند.
به دليل اين که کودک در يک وضعيت ثابت تا ساعت ها مي نشيند، ستون فقرات و استخوان بندي او دچار مشکل مي شود. همچنين احساس سوزش و سفت شدن گردن، کتف ها و مچ دست از ديگر عوارض کار نسبتاً ثابت و طولاني مدت با رايانه است.
پوست فرد در معرض مداوم اشعه هايي قرار مي گيرد که از صفحه رايانه پخش مي شود.
ايجاد تهوع و سرگيجه خصوصاً در کودکان و نوجواناني که زمينه صرع دارند، از ديگر عوارض بازي هاي رايانه اي است .
ب) آسيب هاي رواني - تربيتي
1- تقويت حس پرخاشگري
مهمترين مشخصه بازي هاي رايانه اي حالت جنگي اکثر آنهاست و اين که فرد بايد براي رسيدن به مرحله ي بعدي بازي با نيروهاي به اصطلاح دشمن بجنگد، استمرار چنين بازي هايي کودک را پرخاشگر و ستيزه جو بار مي آورد.
«خشونت» مهمترين محرکه اي است که در طراحي جديدترين و جذابترين بازي هاي کامپيوتري به حد افراط از آن استفاده مي شود، چهره هاي معروف هاليوود که در فرهنگ ما انسان هاي ضد ارزش و غير اخلاقي هستند، در اين بازي ها به صورت قهرمان هاي شکست ناپذير جلوه نمايي مي کنند.
2- انزواطلبي
کودکاني که به طور مداوم با اين بازي ها در گيرند، درونگرا مي شوند، در جامعه منزوي و در برقراري ارتباط اجتماعي با ديگران ناتوان مي گردند. روحيه ي انزوا طلبي باعث مي شود که کودک از گروه همسالان جدا شود که اين خود سرآغازي براي بروز ناهنجاري هاي ديگراست.
مادري مي گويد: فرزندم به بازي هاي رايانه اي معتاد شده است. او هر روز خود را به صفحه ي تلويزيون مي رساند و از دنياي بيرون به کلي بي خبر است. حتي متوجه رفت و آمد ميهمانان نمي شود و هميشه بعد از دست کشيدن از اين برنامه با سردرد و کسالت مواجه مي شود.
ج) تنبل شدن ذهن:
در اين بازي ها به دليل اين که کودک و نوجوان با ساختني ها و برنامه هاي ديگران به بازي مي پردازد و کمتر قدرت دخل و تصرف در آنها پيدا مي کند. اعتماد به نفس او در برابر ساختني ها و پيشرفت ديگران متزلزل مي شود.
د) تأثير منفي در روابط خانوادگي:
با توجه به اين که زندگي در کشور ما نيز به طرف ماشيني شدن پيش مي رود و در بعضي خانواده ها زن و مرد شاغل هستند و يا بعضي از مردان بيش از يک شغل دارند، خود به خود روابط عاطفي و در کنار هم بودن خانواده کمتر شده، و عده زيادي از اين وضع و وجود تلويزيون به عنوان جعبه ي جادويي که باعث سرد شدن روابط خانوادگي شده ناراضي هستند و حالا نيز جعبه ي جادويي ديگري يا جاذبه ي سحرآميزتري به نام رايانه اضافه بر اين وضعيت شده و مشکلات را دو چندان کرده است.
و) افت تحصيلي
به دليل جاذبه ي مسحور کننده اي که اين بازي ها دارد، بچه ها وقت و انرژي زيادي را صرف بازي با آن مي کنند، حتي بعضي از کودکان صبح، زودتر از وقت معمول بيدار مي شوند تا قبل از مدرسه کمي بازي کنند و وقت هاي تلف شده را هم بدين صورت جبران مي کنند يکي از والدين اظهار مي دارد که در سال گذشته پسرم بهترين نمرات را داشت امّا از وقتي که رايانه برايش خريده ايم روزي 2 الي 3 ساعت وقت خود را صرف بازي مي کند و از لحاظ تحصيلي افت پيدا کرده است.
راهکارها
- اگر چنانچه قرار است از بازي هاي کامپيوتري استفاده کنيد. بهتر است بازي هاي تصويري خلاق که کودکان بايد به وسيله ي آنها، معماهايي را حل کنند، بيش از بازي هاي ديگر مورد توجه قرار دهيد.
- بازي دسته جمعي کودکان، با ابزارهاي تصويري کمتر مسئله ساز است. اين اسباب بازي ها، زماني مخرب خواهد بود که کودک به تنهايي براي ساعات طولاني، غرق بازي شود.
- والدين وقت بيشتري را به کودک و نوجوان خويش اختصاص بدهند. هر قدر وقت گذاري و ارتباط صحيح بين والدين و فرزندان بيشتر باشد. زمينه چنين بازي هايي کمتر فراهم مي شود.
- بهتر است که والدين همراه فرزندان خود به کوهستان، باشگاه ها و ميادين ورزشي بروند و به کارهاي مورد علاقه آنها بپردازند تا انرژي عصبي و رواني آنان تخليه شده و توجهشان از بازي هاي رايانه اي منحرف شود.
- به فرزندتان اجازه ندهيد در فاصله ي نزديکي از صفحه رايانه بنشيند.
- از رايانه هاي با صفحه کوچک استفاده کنيد.
- نور صفحه تلويزيون را کم کنيد.
- ضروري است بچه ها به طور مرتب بين دو نوبت بازي استراحت کنند.
- چشم ها بايد مسلط به صفحه رايانه باشد.
- روشنايي اتاق به نحوي تنظيم شود که زنندگي نور به حداقل برسد.
- بهتر است والدين با کودکان صحبت کنند که فقط روزهاي تعطيلي مجاز به استفاده از اين بازي ها هستند.
- با استدلال و منطق آسيب هايي را که کامپيوتر به کودکان وارد مي آورد، متذکر شويد.
مخرب ترين بازي هاي تصويري بازي هايي هستند که تصاوير آنها به طور مکرر بر صفحه ظاهر مي شوند و کودک بايد به تمام تصاويري که از برابر چشم وي مي گذرند شليک کند. لذا توصيه مي شود از اين گونه بازي ها کمتر در دسترس کودک قرار گيرد.
منبع مقاله :
حبيب الهي، محمد، صادقيان، مهناز، چراغچي، افتخار السادات، (1392)، کودک و بازي، اسباب بازي، قم: ابتکار دانش، چاپ اول